Vrijheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid: De Sudbury-visie op kinderopvang

In een tijd waarin kinderen vaak van activiteit naar activiteit worden geleid, groeit de behoefte aan een andere benadering. Een plek waar kinderen niet “beziggehouden” worden, maar mogen zijn wie ze zijn. Waar spelen niet wordt gezien als pauze van leren, maar als de kern ervan. Deze gedachte vormt de basis van het Sudbury-model, een onderwijsvorm die ook verrassend goed toepasbaar is in de kinderopvang.

Wat is het Sudbury-model?

Het Sudbury-model komt uit de Verenigde Staten en is ontstaan in 1968 met de oprichting van de Sudbury Valley School. In deze vorm van onderwijs bepalen kinderen volledig zelf wat, wanneer en hoe ze leren. Er zijn geen lessen, geen toetsen en geen curriculum, tenzij het kind er zelf om vraagt.

De kernwaarden?
Vrijheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid.

Sudbury in de kinderopvang: een radicale shift

Maar hoe vertaal je deze visie naar een peutergroep of BSO? In plaats van kinderen te sturen, activiteiten aan te bieden of leerdoelen na te streven, kies je voor een andere rol als volwassene: begeleider in plaats van leider. Iemand die vertrouwt op de natuurlijke ontwikkeling van het kind, in plaats van die ontwikkeling te willen aansturen.

Wat betekent dit in de praktijk?

• Vrij spel staat centraal. Kinderen bepalen zelf waarmee ze spelen, met wie, en hoe lang.
• Er is geen dagschema dat bepaalt wat er moet gebeuren. Er is ruimte voor spontaniteit en rust.
• Kinderen van verschillende leeftijden mengen vrij, wat zorgt voor natuurlijke sociale interactie.
• Begeleiders zijn aanwezig en betrokken, maar bemoeien zich niet ongevraagd.
• Regels worden samen opgesteld, waarbij kinderen vanaf jonge leeftijd serieus genomen worden.

De rol van de volwassene: loslaten om echt te zien

Voor veel pedagogisch medewerkers vraagt deze benadering een mentale omslag. In plaats van “aanbieden en instrueren”, gaat het om observeren en vertrouwen. Het kind wordt niet gezien als iemand die gevormd moet worden, maar als iemand die al compleet is, en die zichzelf wil én kan ontwikkelen, als de omgeving veilig en rijk genoeg is.

Waarom werkt dit?

Uit onderzoek en praktijk blijkt dat kinderen die opgroeien in een Sudbury-achtige omgeving:

• Een sterk gevoel van zelfvertrouwen en autonomie ontwikkelen.
• Leren om zelf keuzes te maken en verantwoordelijkheid te dragen.
• Sociale vaardigheden opdoen via echte interacties, niet via opgelegde groepsactiviteiten.
• Een diepe intrinsieke motivatie ontwikkelen, omdat ze mogen volgen wat hen boeit.

Is dit voor iedereen?

Nee. Het Sudbury-model vraagt vertrouwen, in het kind, in het proces, en in jezelf. Voor ouders die graag duidelijke structuur en meetbare doelen willen, kan het wennen zijn. En voor begeleiders die gewend zijn aan programma’s en themaweken, voelt het misschien eerst “passief” aan.

Maar voor wie durft los te laten, opent zich iets bijzonders: een ruimte waarin kinderen mogen zijn, groeien en bloeien op hun eigen manier, niet omdat het moet, maar omdat het van binnenuit komt.

De kinderopvang hoeft geen voorbereiding op school te zijn. Het kan een volwaardige leefomgeving zijn, waar kinderen zich ontwikkelen door te spelen, ontdekken en vooral: door zichzelf te mogen zijn.

De Sudbury-visie biedt daarvoor een inspirerend en bevrijdend perspectief.

Hier zijn een paar ideeën hoe je meer te weten kunt komen of zelfs de eerste stappen kunt zetten om de Sudbury-visie in de kinderopvang of BSO toe te passen:

Inspirerende voorbeelden in Nederland & België

Er zijn in Nederland en Vlaanderen een paar initiatieven die werken met Sudbury-principes of vergelijkbare vormen zoals democratisch onderwijs, radicale autonomie of natuurlijke ontwikkeling. Denk aan:

• De Vrije Ruimte (Den Haag) – Democratisch onderwijs voor jonge kinderen en jongeren.
• De Koers (Utrecht) – Combineert democratisch leren met zelfgestuurde ontwikkeling.
• Sudburyschool Gent – Richt zich op volledige zelfsturing, ook bij jonge kinderen.

Je kunt deze plekken eventueel bezoeken of contact opnemen voor inspiratie of samenwerking.

Wil je dieper duiken in de visie? Deze boeken zijn echte aanraders:

Boeken en bronnen

• “Free at Last” – Daniel Greenberg (mede-oprichter van Sudbury Valley School) – een toegankelijke, inspirerende kijk van binnenuit.
• “How Children Learn” – John Holt – over natuurlijk leren zonder druk.
• “The Hundred Languages of Children” – Reggio Emilia-benadering, verwant aan Sudbury qua respect voor het kind.

Kleine aanpassingen in je eigen opvang

Je hoeft niet meteen radicaal alles om te gooien. Hier zijn enkele eerste stappen om Sudbury-principes toe te passen:

• Laat meer los: minder sturen, meer volgen. Observeer wat kinderen doen als ze écht vrij zijn.
• Neem kinderen serieus: vraag hun mening, laat ze meepraten over regels of dagindeling.
• Creëer een rijke, open omgeving: met materialen die uitnodigen tot vrij spel zonder vooraf bepaald doel.
• Reflecteer met je team: Wat is onze visie op leren? Wat als we kinderen écht zouden vertrouwen?

Hulp of begeleiding nodig?

Wil je begeleiding bij het ontwikkelen van een opvangconcept dat aansluit bij de Sudbury-filosofie? Of wil je een workshop of studiedag organiseren voor jouw team? Dan kun je denken aan:

• Een pedagogisch visietraject opzetten.
• Hulp bij het omvormen van je dagstructuur of ruimte.
• Leren hoe je ouders meeneemt in deze denkwijze (want dat is soms nog het lastigste deel 😉).